Choroba afektywna dwubiegunowa - stan mieszany

[Chada]

Stany mieszane to takie stany chorobowe, w których występują jednocześnie lub w bardzo bliskim następstwie czasowym zarówno objawy depresji jak manii. Termin dotyczy zasadniczo tylko choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD) choć w przeszłości był używany także w innych znaczeniach np. dla określenia niektórych stanów w przebiegu choroby schizoafektywnej czy w wypadku współistnienia różnych zaburzeń psychicznych. Z użyciem terminu w takim odmiennym znaczeniu można się zresztą spotkać i dziś.

 

W ostatnich latach występuje wzmożone zainteresowanie stanami mieszanymi w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, co wiąże się z większym zainteresowaniem tą chorobą w ogóle. Jak się okazuje, CHAD może mieć niezwykle różnorodny przebieg, co skłania do wyodrębniania coraz to nowych jej typów. Także i objawy występujące w aktualnym epizodzie chorobowym nie zawsze można zakwalifikować jako należące tylko do jednego z dwóch głównych biegunów tej choroby czyli do depresji albo stanu maniakalnego. Objawy te mogą bowiem ze sobą współistnieć albo przechodzić jedne w drugie w ciągu kilku - kilkunastu godzin. W konsekwencji coraz bardziej ugruntowuje się ostatnio pogląd, że stany mieszane są trzecim ważnym rodzajem epizodów choroby afektywnej.

 

Zainteresowanie stanami mieszanymi wynika więc z rosnącej wnikliwości diagnostycznej i opisywana nowych odmian choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD), a zwłaszcza tych, w których stany mieszane występują szczególnie często (np. choroba afektywna dwubiegunowa z szybką i bardzo szybką zmianą faz). Wszystko to nie oznacza jednak, że termin jest nowy. W rzeczywistości bowiem już Emil Kraepelin, w 1921r., zaliczał stan mieszany do psychozy maniakalno-depresyjnej, obok depresji i manii, jako trzeci rodzaj epizodu chorobowego. Lekarz ten wyróżniał aż sześć rodzajów stanów mieszanych:

 

manię depresyjno-lękową (mania dysforyczna według późniejszego nazewnictwa)

depresję z pobudzeniem psychoruchowym (depresja agitowana według późniejszego nazewnictwa)

manię z ubóstwem myśli

osłupienie maniakalne

depresję z gonitwą myśli

manię zahamowaną

 

Od Kraepelina pochodzi też bardzo interesująca obserwacja, że stany mieszane mogą być dwojakiego rodzaju. Występują bądź w momencie, gdy depresja przechodzi w manię (lub odwrotnie ), Kraepelin nazywał je wtedy „formami przejściowymi”, bądź są rzeczywiście osobnymi epizodami chorobowymi czyli „formami autonomicznymi”. I choć terminologia ta nie przyjęła się, to te obserwacje wydają się aktualne do dziś.

 

Duże zasługi dla współczesnych badań stanów mieszanych położył psychiatra amerykański George Winokur (1925–1996).

 

Przez wiele lat największe zainteresowanie badaczy budziła „mania dysforyczna”, długo pomijano zaś np. „depresję agitowaną”.

 

Kryteria rozpoznawania stanów mieszanych są obecnie przedmiotem dyskusji. Te zawarte w oficjalnych klasyfikacjach (np. ICD-10) są uważane za zbyt wąskie, restrykcyjne. W praktyce klinicznej przeważa pogląd, że stan mieszany to taki stan, w którym występuje pełnoobjawowa depresja lub mania, której towarzyszą co najmniej trzy objawy stanu przeciwnego.

Rozpoznawanie stanu mieszanego jest nieraz trudne. Zakwalifikowanie bowiem części objawów epizodu choroby afektywnej jako objawów manii albo depresji jest często, wbrew pozorom, niejednoznaczne.