minou

Przyniosło, na wielu polach. Jeśli chodzi o senność, to przestałam mieć te ataki obezwładniającej senności kiedy oczy zamykały mi się same do tego stopnia, że myślałam że mam narkolepsję. Poza tym przestałam mieć suche, piekące oczy, co też pogłębiało uczucie senności. Zaczęłam mieć więcej energii i lepszą wydolność np podczas jazdy rowerem. No i przestały mnie pobolewać nerki i skończyły się zapalenia pęcherza. To, co zostało to moja indywidualna potrzeba snu dobrej jakości i o długości ok 8-9 godzin. No i czasem potrzeba drzemki jeśli bardzo intensywnie wysilałam umysł. Na to nic nie poradzę, to pewnie kombinacja moich indywidualnych potrzeb i przestymulowania wynikającego z ADHD.

Ale to nie muszą być objawy uzależnienia od benzo. Jeśli masz aktywny epizod nerwicy to zupełnie normalne, że bez leków i/lub intensywnej terapii z psychologiem masz ostre lęki i niepokój.

Właśnie nie. Benzo zaczęłam dostawać już jako nastolatka, bo lekarze nie wiedzieli co zrobić z moimi lękami. Pierwsze dni to była senność i totalne zamroczenie, a potem ta ulga tylko, ze organizm szybko się przyzwyczaja, więc efekt „nic mnie nie obchodzi” szybko zniknął, a ja nie zwiększałam dawek powyżej maksymalnych dozwolonych. Poza tym benzo wyciszało u mnie ataki nerwicy, a jak spełniło swoje zadanie, i lęki się uspokajały, to ja zwykle po prostu zaczynałam zapominać brać tabletkę. Zawsze byłam roztrzepana i branie regularnie jakichkolwiek np witam czy coś było niewykonalne. O benzo pamiętałam dopóki czułam lęk, więc miałam powód i motywację żeby wziąć tabletkę, ale jak czułam się już lepiej to zapominałam o następnej. Jak się orientowałam, że np już 3 czy 4 dni w ogóle nie pamiętałam o leku, to go odstawiałam. Benzo brałam w różnych cyklach, od 2 tyg do ok 3 miesięcy, zwykle co 2-5 lat. Nigdy nie miałam problemów z odstawieniem z dnia na dzień, niezależnie od dawki i czasu brania. Myślę, że po prostu mam jakąś wyjątkową odporność na uzależnienia, bo tak samo było ze wszystkim, co brałam, np Tramalem. Zwykle mam w apteczce kilka paczek diazepamu lub alprazolamu, ale w ogóle nie ciągnie mnie do nich na codzień. Biorę w razie potrzeby, np nie lubię latać samolotem i wtedy biorę.

Mam tak samo, sen to w zasadzie moje hobby zwykle mogę zasnąć na zawołanie, jeśli po prostu się nudzę. Problem w tym, że oprócz tego potrzebuję też min 7 godzin snu żeby jakoś funkcjonować, a najlepiej więcej, i musi być to sen dobrej jakości. Wiem, dla większości osób, które śpią po 5-6 godz na dobę, albo cierpią na bezsenność, albo zdarza im się zarwać noc i pomimo to wypełniać swoje obowiązki może to brzmieć jakbym cackała się ze sobą. Ale u mnie brak snu naprawdę powoduje duże problemy. Wystarczy jedna zarwana noc (poniżej 5 godz) i czuję się jak na mocnym kacu. Pali mnie twarz, pieką oczy, serce mi wali, jest mi słabo, niedobrze, plącze mi się język itd. Zazdroszczę ludziom, którzy mogą spać np 6 godz na dobę i czują się w miarę normalnie. Ile ja bym mogła zrobić mając dodatkowe 2 godziny na dobę! Toż to 14 godzin na tydzień, czyli prawie 2 dni robocze! To tak, jakbym pracowała tylko 3 dni w tygodniu, a pozostałe 2 mogła poświęcić na swoje sprawy. Sprzątanie, gotowanie, maseczki, manicure, książki, samorozwój, różne projekty! Zresztą, nawet połowa z tego byłaby super. Gdybym mogła spać regularnie 7 godzin i nie czuć się źle, to już by było super. Ale próbowałam wiele razy. 8 godzin to takie minimum i tylko jeśli sen jest dobrej jakości, tzn nic mnie nie budzi, nie mam pełnego żołądka, nie piłam ani grama alkoholu, nie jest za gorąco, nie mam kataru itd. W każdym innym przypadku potrzebuję raczej ok 10 godzin. A nadal mam przecież pracę na cały etat, dzieci, zwierzęta, dom do ogarnięcia. Masakra.

U mnie to było tak nasilone, że nawet podejrzewałam u siebie narkolepsję. Zaczęło się w wieku nastoletnim, spałam w nocy powiedzmy od północy do 7, ale potem po szkole zawsze kładłam się na „drzemkę” i przesypiałam kolejne 2-3 godziny lub więcej. W niektóre dni spałam nawet po 14 godzin. Czasem nachodziły mnie takie ataki senności, że utrzymanie otwartych oczu było torturą a nie mogłam zasnąć bo np siedziałam na lekcji albo jechałam pociągiem. Wyjaśnienie, w każdym razie częściowe, okazało się banalne - przewlekłe odwodnienie. Ja rzadko odczuwam pragnienie i dopiero przy powtarzających się zapaleniach pęcherza zdałam sobie sprawę, że czasem wypijam tylko 1 kubek herbaty na dobę. Zaczęłam więcej pić, a szczególnie przy napadzie senności brałam butelkę pół litra i małymi łyczkami piłam i to pomagało. A druga część wyjaśnienia to ADHD. Mój mózg nie filtruje bodźców i po prostu potrzebuje sporo czasu na regenerację i przetworzenie tego, co działo się za dnia. Zwykle śpię nie mniej niż 8 godzin, ale często w dzień ok 15-16 łapie mnie duża senność. Nauczyłam się drzemać po 15 min, tak że tylko w zasadzie faza zasypiania i chwila płytkiego snu, taki bardziej pół-sen, ale super odświeżający jeśli pośpię dłużej i zdążę wejść w fazę snu głębokiego, to budzę się skołowana, zmęczona, a na dodatek w złym humorze (zastanawiam się czy to może mieć związek z zależnością serotonina-melatonina).

Całe szczęście że pojawił się chatGPT A tak na serio to standardowy model pedagogiczny w Polsce raczej nie uczy rozpoznawania i nazywania uczuć, ani jak sobie z nimi radzić. I rodzice i szkoła skupiają się na tym, żeby uczucia trudne natychmiast zastąpić czymś „społecznie akceptowanym”, czyli spokojem, czy radością. Frustracja, zdenerwowanie, smutek, nie są mile widziane. Trzeba albo szybko sobie z nimi poradzić, albo je ukrywać. Więc tak w zasadzie nawet mnie nie dziwi, że wcześniej nie zastanawiałeś się, co dokładnie oznacza to uczucie, które często Ci towarzyszy.

No i myślę, że trochę odwrotnie podchodzisz do problemu. Niezdecydowanie i przejmowanie się opinią innych może mieć wiele przyczyn, od naturalnych do różnych zaburzeń: 1. Zwykła… niedojrzałość masz 26 lat, ale to nie musi być jeszcze wiek, kiedy człowiek jest bardzo zmotywowany, zdyscyplinowany i pewny siebie. Może środowisko, w którym dorastałeś, nie dało Ci też wsparcia w wykształceniu tych cech (w grę wchodzi zarówno nadopiekuńczość jak i lekkie zaniedbanie). 2. Trochę gorsza wersja nr. 1 - wychowanie w środowisku szkodliwym, w domu przemocowym, lub z chorym psychicznie rodzicem. To może powodować niską samoocenę i szybkie poddawanie się przy najmniejszej przeszkodzie. Wprawdzie często osoby DDD i DDA (dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych/alkoholików) mają niską samoocenę, ale zwykle są wręcz nadmiernie odpowiedzialne i zdyscyplinowane. To dlatego, że zwykle musiały szybko zacząć dbać o siebie, no i dbać o rodziców, zajmować się domem, gotować. Ale zdarza się też tak w rodzinach dyskusyjnych, że rodzic jednak coś tam ogarnia dookoła siebie i domu, za to dziecku wmawia, że jest nic niewarte, nic nie umie i lepiej niech za nic się nie bierze. 3. Zaburzenia osobowości, np osobowość unikająca. To jeszcze poważniejsze, bo zaburzenia osobowości ciężko się leczy. Ale da się potrzeba terapii, być może dostosowania na jakiś czas życia zawodowego do potrzeb, np jakieś spokojne miejsce, z mniejszą ilością ludzi. 4. Wrodzone zaburzenie funkcjonowania układu nerwowego, np ADHD. Przy ADHD człowiek bardzo szybko się nudzi, często zmienia pracę, ma niską samoocenę, bo czuje, że różni się od „normalnych ludzi” i nie wie, co jest z nim nie tak. Poza tym obszary mózgu odpowiedzialne za ogólną dojrzałość (np panowanie nad impulsywnością, przewidywanie konsekwencji) rozwijają się wolniej niż u ludzi bez tych diagnoz. Wyleczyć się tego nie da, ale są metody kompensowania w obszarach problematycznych, są leki, a dojrzałość przychodzi z czasem. Zwykle wymaga dostosowania życia zawodowego na stałe, np poprzez znalezienie zajęcia dającego odpowiedni poziom bodźców i poczucia sukcesu. W przypadku 3 i 4 czasem wyjściem jest zakład pracy chronionej, potwierdzenie problemów zdrowotnych od lekarza dla pracodawcy itd. No i nerwica - w każdym z tych 4 przypadków nerwica bardzo często pojawia się jako zaburzenie towarzyszące, które tylko pogłębia pierwotny problem. Także to nie jest ta kolejność, o której myślisz: nerwica -> niezdecydowanie, niska samoocena. Nie, to raczej wygląda tak: przyczyna -> niska samoocena -> niezdecydowanie -> nerwica

Stawiać granice a nie rozpieszczać. Brzmi brutalnie, ale przy nerwicy nie ma innego wyjścia. Ja sama miałam nerwicę od dziecka, m.in. bałam się ciemności i nie chciałam sama chodzić do łazienki. Moja mama w dobrej wierze chodziła ze mną, pozwalała mi spać w swojej sypialni itd. Dopiero jako dorosła dowiedziałam się, że leczenie nerwicy polega przede wszystkim na nieunikaniu tego, czego się boimy. Kiedy moje dziecko w wieku ok 5 lat zaczęło wykazywać objawy nerwicy lękowej, porozmawiałam z psychologiem i postępowałam zupełnie inaczej niż moja mama. Mówiłam córce, że jest bezpieczna i może iść sama do toalety. Na początku tam biegła, nie spuszczała wody, a ręce myła w kuchni. Potem powoli czuła, że nie musi biec. Potem, że może umyć ręce w łazience. Najdłużej zajęło spuszczanie wody bo ten nagły dźwięk był jednak stresorem. Spanie też trenowałyśmy powoli. Siedziałam z nią, najpierw przy lampce, potem już bez. Potem siedziałam w korytarzu itd. Zajęło to ok rok i córka całkowicie pozbyła się lęku przed ciemnością w wieku 6 lat. Ja bałam się ciemności jeszcze jako dorosła i nawet na studiach potrafiłam w stresujących okresach kiedy np były egzaminy i nerwica się nasilała, spać z małą lampką…. Twój chłopak musi zrozumieć, że Ty jesteś żeby go wspierać w pokonaniu lęku a nie utrwalaniu go. I że to on ma pracować nad sobą i związkiem. To nie jego wina, że ma te problemy, ale to Ty masz „prawidłowe” podejście nie-lękowe i to on ma pracować nad swoim, z Twoją pomocą. To on ma obowiązek podjąć terapię i wysiłek. Oczywiście gorsze dni są dozwolone, ale prawda jest taka, że problemy psychiczne partnera mogą Ciebie doprowadzić do nerwicy i depresji i musisz chronić siebie. To jest częste w nerwicy, że osoba nią dotknięta czuję ogromny dyskomfort i próbuje dopasować codzienność o rzeczywistość żeby unikać tego dyskomfortu. Ale wtedy on się tylko utrwala i pogłębia, a na dodatek Ty żyjesz w stresie. Musisz postawić granice i nie zgadzać się na dostosowanie Waszej codzienności całkowicie pod jego potrzeby, musi być kompromis i musi być praca z jego strony. On musi wiedzieć, że jesteś tu, wspierasz go, ale wspierasz go w rzeczach dobrych i zdrowych dla niego, a nie w unikaniu problemów. I nigdy przenigdy nie pozwalaj na manipulację i szantaż emocjonalny. Niestety osoby z nerwicą często czują taki lęk że nawet nieświadomie wymuszają na bliskich pomoc w zachowaniu swojego bezpiecznego otoczenia.

Suplementy to tylko mała część leczenia, ale problemy psychiczne mogą wynikać z niektórych niedoborów i dobrze jest zrobić badania w tym kierunku. Np najbardziej powszechny jest brak Wit D i magnezu i to warto sprawdzić. Dwa pozostałe suplementy, które mają udowodniony związek ze zdrowiem psychicznym to kwasy omega-3 i probiotyki. Ale te dwa badania nie są zbyt popularne. Można zbadać mikroflorę jelit i zawartość kwasów omega 3 z krwi, tylko że to chyba prywatnie tylko w Polsce

Nerwica sama w sobie jest objawem, więc nie jest to pytanie, na które da się odpowiedzieć. W skrócie, zaburzenia nerwicowe pojawiają się jako objaw towarzyszący przy wielu innych problemach - od wrodzonych (autyzm, adhd), poprzez nabyte we wczesnym dzieciństwie (dda, ddd, zaburzenia osobowości), aż po traumy w wieku dorosłym (choroba własna lub w najbliższej rodzinie, przeżycie katastrofy, napadu, straty bliskich lub całego majątku, długotrwały mobbing itd). Zupełnie Ci się nie dziwię, że przez pół roku brałaś silne leki. To musiało być naprawdę straszne natomiast nie jest to do końca zalecane. Leki, szczególnie te silne, przytępiają emocje, co pomaga jakoś wytrzymać najgorszy ból. Ale to rozmowa jest kluczowa. Najpierw powinien być psycholog kryzysowy, a potem najczęściej dłuższa terapia, chyba że masz wokół siebie grono ludzi, którzy nie boją się trudnych rozmów. Przytępianie bólu miesiącami, a potem powrót do w miarę normalnego życia bez przepracowania traumy zwykle powoduje różne problemy psychiczne i fizyczne. Teraz już się wprawdzie odchodzi od sztywnych klasyfikacji etapów żałoby i czy faktycznie każdy etap musi się pojawić itd. Natomiast badania pokazują, że stratę trzeba z kimś dzielić. W społecznościach, gdzie są silne więzi, np rodzinne czy plemienne (obecnie to w krajach dużo słabiej rozwiniętych niż nasz) żałoba jest okresem, który przeżywa się razem. W różnych kulturach i czasach były też różne narracje na temat żałoby, jak np radość i świętowanie, że ktoś bliski odszedł do lepszego świata, czy np zwyczaj nienadawania imion małym dzieciom, bo była tak wielka śmiertelność, że człowiek nie chciał za szybko się przywiązywać. Wszystko to miało na celu zapobieganie ciężkim konsekwencjom emocjonalnym po stracie. W naszym obecnym społeczeństwie zostaje się z żałobą samemu. Świat się szybko zmienił, odrzuciliśmy stare tradycje jako zabobony, ale nie mamy nic w zamian, oprócz silnych leków i usystematyzowanej terapii. Strata to temat tabu, niewygodny, ludzie w otoczeniu się odsuwają, albo ze źle zrozumianego poszanowania prywatności, albo po prostu z dyskomfortu, jaki czują patrząc na czyjeś cierpienie. To, co czujesz, jest zupełnie normalne. Po stracie bliskich i wypadku Twoje poczucie bezpieczeństwa, sprawiedliwości, sensu i celu życia zostało całkowicie zachwiane. Ten świat, który znałaś, się zawalił, a Ty musisz na nowo go zbudować. Tylko, że to wymaga też nowych podstaw. Zwykle ludzie uznają obecny stan rzeczy za coś oczywistego i kiedy nagle przydarza im się coś traumatycznego, muszą na nowo zdefiniować swój światopogląd. Teraz już wiedzą, że bliscy ludzie mogą w każdej chwili umrzeć. Że ktoś może ich np bez powodu napaść. Że mogą z dnia na dzień stracić cały majątek. Przede wszystkim muszą przeżyć swoją żałobę. A potem muszą nauczyć się czerpać radość z życia wiedząc, jak ono jest kruche. Muszą zaakceptować brak kontroli, brak gwarancji i brak wpływu na to, co ostatecznie szykuje im los, a pomimo tego cieszyć się dniem, robić plany, mieć nadzieję. Zależy od nasilenia depresji, cech charakteru, wzorców wyniesionych z dzieciństwa. Jeśli np z natury nie jesteś radosnym, otwartym optymistą, u Ciebie w domu mało było śmiechu, radości, to możesz rozwijającą się depresję przeoczyć. Możesz myśleć, że brak energii to efekt przybywania lat i obowiązków, że negatywne podejście do życia to po prostu doświadczenie życiowe, które pozbawiło Cię złudzeń. Brak inicjatywy i motywacji możesz tłumaczyć zdrowym rozsądkiem, w końcu po co się starać, skoro zawsze i tak wychodzi jak zwykle? Możesz sobie wmówić, że oczekiwanie czegoś więcej to zwykła naiwność. Wiele osób żyje z taką zadawnioną, nieuświadomioną depresją.

Masz rację, pewność siebie lub jej brak jest tak ważna, że aż często zakłamuje obraz rzeczywistości. Np osoba pewna siebie może dostać pracę nawet bez wymaganych kwalifikacji, a osoba nieśmiała może sprawiać wrażenie niekompetentnej. Dlatego obecnie często używa się różnych testów, zadań do rozwiązania itd, a nie po prostu CV, które niewiele mówi, list motywacyjny (napisany przez chatGPT), czy rozmowa podczas której ludzie mogą się różnie zachować. Czasem chodzi o nieśmiałość, a czasem po prostu o zły dzień, niewyspanie, zaczynającą się grypę itd. Testy kompetencji i osobowości nie są nieomylne, ale dają pełniejszy obraz.

Współczuję niestety zwykle nie jest to droga do celu, tylko po prostu droga, z górami i dołami. Mam nadzieję że niedługo Ci się polepszy

Zależy. To naturalna potrzeba jak sen czy jedzenie, ale używana kompulsywnie do rozładowania napięcia i jako źródło „szybkiej dopaminy” działa tak, jak kompulsywne jedzenie na przykład. Daje chwilową ulgę, ale potem spadek nastroju.

Ja mam wrażenie że efekt przeciwlękowy to działa bardziej przez otępienie i obojętność niż przez realny efekt terapeutyczny, ale mam nadzieję że niektórzy mają lepsze doświadczenia A znasz (i leczysz) przyczynę zaburzeń lękowych? Zwykle lęki są tak trudne do leczenia, bo one są tylko objawem towarzyszącym, na dodatek pojawiającym się w wielu różnych zaburzeniach a wiadomo, że leczenie objawu bez zajęcia się przyczyną jest mało skuteczne. Niestety lekarze idą po najmniejszej linii oporu i na podstawie objawów mówią „ma Pani zaburzenia lękowe, proszę tu jest recepta”… Ja miałam lęki odkąd pamiętam, fobie, potem hipochondrię i lęk wolnopłynący, ani terapia ani leki nie działały, w każdym razie nie na długo. Dopiero jak zostałam poprawnie zdiagnozowana kilka lat temu z ADHD i autyzmem i zaczęłam brać leki na ADHD, nerwica zniknęła zupełnie.

Zależy, jakie się ma oczekiwania i potrzeby. Ja dostałam sertralinę na zadawnioną depresję i ostre zaburzenia stresowe, do tego mam ADHD i autyzm. Przez ADHD nie mogłam uspokoić gonitwy myśli, to przypominało PTSD z ciągłymi retrospekcjami i ani chwili wytchnienia. Leki to wyciszyły. Pierwsze 2-4 tyg to były ciągłe mdłości, w zasadzie tylko leżenie w łóżku, a potem dopiero przyszedł względny spokój. Ale nie poczucie szczęścia czy jakiejkolwiek radości, tego nie było w ogóle. Po kilku miesiącach brania psychiatra zasugerował, że powinnam jak najszybciej zejść z tego goooofna. Gonitwa myśli się uspokoiła, a samopoczucie wyjściowe po lekach było w zasadzie gorsze niż bez. Też brałam 100 mg dziennie, po powolnym zwiększaniu od 25 mg, bo ja zawsze mam paranoję że umrę od jakiś skutków ubocznych i nie chcę żadnych leków, a jeśli już to minimalną dawkę na początek. Nie wiem nawet czy przejście z np 50 na 100 w ogóle zrobiło różnicę teraz jak patrzę z perspektywy. Ogromną ulgą było otępienie i zatrzymanie tych myśli. Ale jeśli chodzi o humor, samopoczucie, to wręcz było gorzej.

Brałam ponad 2 lata, teraz przeszłam na Elvanse, ze skutków ubocznych to był tylko efekt przeczyszczający jak po mocnej, porannej kawie. Myślę, że to trochę wpłynęło negatywnie na zdrowie, np przemianę materii czy wchłanianie witamin, plus odezwał mi się hemoroid, którego się nabawiłam po ciążach , ale żadne z tych skutków ubocznych nie były na tyle silne, żebym w ogóle musiała iść z ich powodu do lekarza. Biorąc leki na ADHD, i w ogóle mając ADHD, pilnuję suplementacji, która jest zalecana, w zasadzie to Omega-3 (na układ nerwowy), probiotyki (na jelita) i wit. D3 (jako że w społeczeństwie jest powszechny niedobór a przy ADHD można być bardziej wrażliwym na depresyjny nastrój spowodowany za niskim poziomem). No i z powodu suchości w ustach musiałam częściej odwiedzać dentystę, zrobiły mi się dwa ubytki i dwie starsze plomby też były do wymiany - to zdecydowanie więcej problemów z zębami, niż normalnie mam. Ale tak jest też po antydepresantach. Poza tym nie miałam innych skutków ubocznych, ani problemów zdrowotnych, które by się pojawiły po rozpoczęciu brania Medikinetu. Miałam w pewnym momencie podejrzenie, że może działać immunosupresyjnie, bo często się przeziębiałam, szczególnie w połączeniu z gabapentyną, która też ma ten efekt, ale lekarz tego nie potwierdził. Owszem, łapałam przeziębienia, ale nie rozwijały się one w nic, co by wymagało antybiotyków, badania krwi, CRP, białe krwinki w normie, więc to jednak efekt posiadania dzieci w wieku szkolnym, lockdownu i dwukrotnego zarażenia koronawirusem

Tak też może być. Mam koleżankę, która żyje bardzo zdrowo, zdrowo je, jest aktywna, ma regularny tryb życia, ćwiczy kilka razy w tygodniu po 90 min w tygodniu, uwielbia spacery i naturę. Ale pomimo tego ma duże problemy z nerwicą, z konsekwencjami zarówno psychicznymi jak i fizycznymi. U niej to problem czysto psychologiczny, z korzeniami w dzieciństwie. Zaczęło się od typowego wychowania w tamtych czasach, dziewczynki powinny być miłe i się uśmiechać, dbać o wszystkich, poświęcać się, zapomnieć o swoich potrzebach. Później był związek z narcyzem, chore, niepełnosprawne dziecko, codzienna walka o środki do życia itd. Na pewno nie pomógł jej charakter, jest osobą wrażliwą, empatyczną, bezinteresowną. I teraz po prostu jej poczucie bezpieczeństwa, własnej wartości i sprawczości w życiu w zasadzie nie istnieją. Zamartwia się o wszystko, zadręcza się wręcz o każdą błahostkę, choć jej życie jest bardzo dobre i stabilne. Od lat ma nowego, opiekuńczego partnera, dziecko ma bardzo dobrą opiekę a ona ma satysfakcjonującą i dobrą pracę. Ale deficyty emocjonalne pozostały i powodują ogromne kłopoty w codziennym funkcjonowaniu. Jak napisałam - zdrowy tryb życia daje czysto fizyczne warunki do uregulowania systemu nerwowego. Ale praca nad sobą, nad wypracowaniem zdrowego poczucia własnej wartości, zdrowych wzorców przywiązania, pozytywnego myślenia na pewno jest równie ważna. Jest też inna opcja, tak jak u mnie. Będąc dorosła dostałam diagnozę ADHD i autyzmu i niestety zdrowy tryb życia czy nawet osiągnięcie stabilnego, poprawnego poczucia własnej wartości to niestety za mało. Moje diagnozy wymagają dodatkowych starań, ograniczenia bodźców, unikania przestymulowania, planowania dnia i na razie wspomagania się lekami. Nerwicę lękową miałam odkąd pamiętam, od dzieciństwa. Zniknęła jak ręką odjął ponad 3 lata temu wraz z rozpoczęciem brania leku na ADHD. Somaty wyciszyły się znacząco odkąd biorę gabapentynę, która wycisza nadreaktywność mojego systemu nerwowego. Oba przykłady nie negują ważnej roli zdrowego trybu życia, bo to każdemu wychodzi na dobre. Ale pokazują, że jeśli objawy są uporczywe i nie ustępują, trzeba znaleźć przyczynę i zająć się jej leczeniem. Tak, nasz organizm jest stworzony do ruchu, ale jednocześnie zaprogramowany na oszczędzanie energii. W naturze ruchu mielibyśmy zawsze pod dostatkiem, a pożywienia - niekoniecznie. Natura po prostu nie przewidziała sytuacji, w której możemy się praktycznie nie ruszać, a jednocześnie zaspokoić swoje potrzeby np żywieniowe. Dlatego nasz mózg reaguje wyrzutem hormonów szczęścia kiedy jemy coś słodkiego i tłustego. Dlatego magazynujemy tkankę tłuszczową i nie mamy „wyłącznika bezpieczeństwa” który mówi dość i ogranicza apetyt, kiedy stajemy się otyli.

Właśnie jest sporo danych na temat układu przywspółczulnego, a w szczególności jego największej części - nerwu błędnego. Autonomiczny układ nerwowy rozregulowuje się ze znanych przyczyn, zwykle związanych z szeroko pojętym „niehigienicznym stylem życia”. Śmieciowe jedzenie, stres, brak snu, alkohol itd prowadzą do rozregulowania, a w konsekwencji również do chorób fizycznych, problemów hormonalnych itd. Nie ma „gdzie konkretnie”, to całość. A co możesz z tym zrobić? Bardzo dużo. Po prostu zdrowo żyć i dbać o siebie. To zapewni odpowiednie warunki „fizyczne” do regulacji układu autonomicznego. Natomiast regulacja poziomu stresu od strony psychicznej ostatnio bywa kwestionowana. Owszem, praca nad sobą pod kątem zdrowej pewności siebie, asertywności, optymizmu, bardzo pomaga zmniejszyć poziom stresu, po prostu poprzez odpowiednie reagowanie na sytuacje stresowe. To jest niezbędne dla szczęśliwego życia, tak ogólnie. Ale okazało się, że układ przywspółczulny reguluje się szybciej i łatwiej „od strony fizycznej”. Tzn żeby uruchomić układ przywspółczulny, trzeba świadomie zwolnić oddech, obniżyć tętno, rozluźnić mięśnie. Wtedy układ nerwowy dostaje szybki impuls, żeby zaprzestać wyrzutu noradrenaliny i kortyzolu. Kiedyś uważało się, że ten stan powinno się osiągnąć „psychologicznie”, poprzez uspokojenie głowy, ale tak jest dużo trudniej. To tak jakbyś swoją świadomością próbował wymusić na podświadomości zignorowanie sygnałów alarmowych i wyciszenie pierwotnych instynktów. Głowa mówi „jestem spokojny, nic się nie dzieje”, świadomie to wiesz, ale podświadomość odbiera sygnały takie jak podwyższone tętno, napięcie mięśni, szybki oddech - i naturalnie aktywuje układ współczulny. Dlatego, żeby się uspokoić, musisz wysłać sygnały, które rozumie podświadomość, nie świadomość. Czyli zwolnić i pogłębić oddech, spowolnić tętno, rozluźnić mięśnie. Jednym z naturalnych mechanizmów rozładowania stresu i aktywowania układu przywspółczulnego jest wysiłek fizyczny. Podczas wysiłku organizm potrzebuje tlenu, więc pojawia się zadyszka. Klatka piersiowa się rozszerza, oddech się pogłębia i przybiera naturalny, pierwotny rytm. Organizm się dotlenia, mięśnie się napinają, serce przyspiesza, wydzielają się endorfiny. Po wysiłku organizmowi jest łatwiej wrócić do „ustawień zrelaksowanych” czyli napięte mięśnie puszczają, oddech się uspokaja, puls zwalnia, aktywuje się układ przywspółczulny. Jeśli jesteś bardzo zestresowany i Twój układ współczulny jest aktywny na pełnej parze, możesz użyć wysiłku fizycznego żeby to „zresetować”. Kiedy już lepiej panujesz nad swoim ciałem, możesz też po prostu świadomie spowolnić i uregulować oddech i tętno i tym sposobem aktywować układ przywspółczulny, bo przecież nie zawsze jak jesteś zestresowany, masz możliwość wyskoczyć na szybki jogging ale pamiętaj, że ogólnie siedzący tryb życia jest ogromnym stresorem dla organizmu i powoduje nadaktywność systemu współczulnego - co może z odbicia prowadzić do nadaktywności systemu przywspółczulnego, który próbuje „nadrabiać” - zupełnie jak przy stanie przedcukrzycowym kiedy trzustka nadprodukuje insulinę, żeby zbić podwyższoną glukozę. Także to tak naprawdę jest prosta teoria, niestety trudna w praktyce przy naszym obecnym stylu życia. Bo jednak nasz organizm jest naturalnie programowany na oszczędzanie energii - czyli leżenie na kanapie i żarcie tłustych słodkości. Natura nie nadążyła za postępem i nasze ciała ciągle są dostosowane do warunków, gdzie przetrwanie wymaga ogromnego wysiłku fizycznego i zakłada okresy głodu. My mamy mało wysiłku i dużo jedzenia, więc musimy się zmusić do ruchu i powstrzymać od szybkich, pustych kalorii. Proste ale czy łatwe? O nieeee

Ja mam barykardię spoczynkową, ale ona w większości jest niegroźna i bezobjawowa. W spoczynku tętno mam ok 52-55, podczas snu nawet 39-40. Ale jak tylko zacznę się ruszać, to puls bardzo ładnie się podnosi. Podczas ćwiczeń, po rozgrzewce kiedy organizm się dostosuje do wysiłku, mam troszkę problem, żeby dłużej utrzymać powyżej 130, muszę robić lekkie interwały ale poza tym to raczej ta barykardia w ogóle mi nie przeszkadza, a wręcz przeciwnie, dzięki temu nie skacze mi za bardzo tętno po lekach na ADHD. Barykardia jest groźna, jeśli podczas wysiłku serce ma problem, żeby przyspieszyć. Wtedy czujesz zawroty głowy, duszności, puls nie chce za bardzo rosnąć nawet jak próbujesz np iść szybkim marszem, więc czujesz się bardzo zmęczony. Wtedy trzeba iść do lekarza. Ale bezobjawowa barykardia nie wymaga leczenia. Szczególnie, że nie spada Ci poniżej 50 jak nie śpisz. I tak, barykardia może być wynikiem nadmiernej aktywności nerwu błędnego. Ja myślę, że taka jest przyczyna u mnie, bo przez ADHD i autyzm cały mój układ nerwowy jest rozregulowany. Bo serce mam zdrowe, badałam wiele razy.

@conditioner fake it till you make it to jest dokładnie moja metoda. Ja dość długo nie mogłam sobie znaleźć miejsca na rynku pracy, bo połączenie autyzmu i ADHD generuje dość specyficzne potrzeby. Dzięki ADHD fascynuje mnie wszystko, co nowe i nie spocznę dopóki nie rozłożę każdego zadania na czynniki pierwsze. Włącza się hiperkoncentracja i wtedy bardzo szybko się uczę. Z kolei autyzm sprawia, że mój umysł potrzebuje wszystko sklasyfikować, poukładać, usunąć niepotrzebne, nielogiczne elementy, maksymalnie usprawnić i ulepszyć. A jak ta faza się skończy i robota idzie jak w zegarku, szef jest zachwycony, to ja się nudzę, tracę całą motywację i muszę zmienić pracę. Moi pracodawcy tego nie rozumieli, mówili „przecież byłaś taka zachwycona, tyle rzeczy usprawniłaś, jesteś dobra w tym co robisz…” przez to nie mogłam awansować ani się rozwijać, bo często zmieniałam stanowisko, branże, a droga rozwoju w górę na stanowiska kierownicze absolutnie nie jest dla mnie. Nie chcę mieć zespołu i nim kierować, bo to wymaga kompetencji społecznych, których ja się wprawdzie trochę nauczyłam, ale używanie ich na codzień to męczarnia. Dopiero jak przypadkiem trafiłam do HR, znalazłam swoje miejsce i już od dobrych paru lat nie straciłam motywacji. HR dzieli się na „miękki”, czyli kompetencje społeczne, rekrutacje, praca z ludźmi, i na „twardy” czyli praca z systemami, bazami danych, procesami, statystykami, analizami, strategią itd. Ja pracuję z „twardym” HR, wdrażam systemy IT do HR, automatyzuję procesy, zarządzam bazami danych, zajmuję się też prawem pracy. I to jest idealne! Jest ciągły postęp, więc na okrągło trzeba się uczyć nowych systemów, trzeba ciągle poprawiać procesy, automatyzować ręczą administrację danych… Żeby skonfigurować system HR trzeba znać prawo pracy, RODO i inne przepisy, żeby np ustawić automatyczne kasowanie danych personalnych, naliczanie urlopu, dodatków do pensji itd. A ja się w tym odnajduję, dużo lepiej dogaduję się z systemami niż z ludźmi, lubię prawo, bo są zasady, reguły… i nigdy się nie nudzę, bo ciągle tu się pojawia coś nowego. Mogę się rozwijać zawodowo nie „w górę”, po szczeblach kierowniczych, ale jako coraz lepszy specjalista. Dzięki temu też zrozumiałam, że ludzie tacy jak ja, z nietypowym systemem nerwowym, mogą bardzo dużo wnieść do firmy, tylko trzeba zrozumieć i odpowiednio wykorzystać ich potencjał. Nie można ich wtłaczać na siłę w jakieś ramy, które ich tak stresują, że kończą na L4. Widzę duży postęp w nowoczesnych firmach w kategorii zarządzania talentami. Jeśli jakiś pracownik świetnie sobie radzi z częścią zadań, ale inne go całkowicie przerastają, to się go nie wyrzuca, nie przymusza, tylko zmienia mu się zakres obowiązków i opis stanowiska. Na szczęście odchodzi się od podejścia, że dane stanowisko zawiera określone obowiązki i jeśli pracownik nie do końca pasuje do tej „szufladki” to zamiast przerobić szufladkę, zmienia się pracownika na takiego, który pasuje do szablonu. Niestety to wszystko nie jest takie łatwe ani kolorowe. Żeby mieć przywilej i możliwość wybrania sobie nowoczesnej, postępowej firmy, żeby być atrakcyjnym kandydatem dla takiej firmy, musiałam studiować po nocach, dokształcać się, praktycznie zrezygnować z czasu wolnego. Zapłaciłam wysoką cenę, mój układ nerwowy jest zajechany przez presję i tempo, a niestety zdarzyło mi się źle ocenić firmę i przyjąć pracę, która skończyła się depresją, silnymi zaburzeniami stresowymi i długim leczeniem. Dwa razy miałam ponad roczne przerwy na L4 i bezrobociu, bo nie mogę sobie pozwolić żeby wziąć pracę, w której znów się zajadę. Ale opłaciło się. W obecnej pracy robię to, co uwielbiam i jak na razie jest duża szansa, że dam radę tam zostać bez uszczerbku na zdrowiu. Nie mogę się poddać, bo mam 2 dzieci z ADHD i autyzmem, mam nadzieję, że moja praca w i wkład w modernizację HR przyczyni się choć trochę do zmian na rynku pracy, żeby one nie musiały przechodzić przez to co ja. Wierzę w to, że duże, nowoczesne, międzynarodowe firmy jak ta, dla której pracuję, będą wyznaczać trendy na rynku pracy i inne firmy pójdą za tym przykładem. I ludzie tacy jak Wy, jak ja, jak moje dzieci, będą mieć łatwiej. Akceptuję to, że jestem niepełnosprawna i mam wiele ograniczeń, ale chcę wierzyć, że dostałam pewien dar - moje diagnozy dają mi pewne umiejętności, które są niedostępne dla większości - i mam obowiązek go wykorzystać. Rozumiem, że „normalni” ludzie mają z kolei umiejętności, które są niedostępne dla mnie, ale chcę żeby rynek pracy zrozumiał, że jest w nim miejsce dla wszystkich i każdy ma swój unikalny potencjał.

To nie jest zły plan powiedziałabym wręcz, że to idealne połączenie zaradności i pragmatyzmu. Na dodatek w wielu firmach się okazuje, że dla nerwicowych introwertyków znajduje się jakaś idealna nisza, w której mogą być sobą, a i rezultaty wyrabiają konkretne. Np mieliśmy BHPowaca z nerwicą lękową… nie ma nic lepszego! Nerwica i bezpieczeństwo pracy na budowie to idealne połączenie. Mamy też administratora z OCD, odsetek błędów jest najmniejszy od lat. Nerwica natręctw i praca wymagająca sprawdzania każdego szczegółu po 10 razy to strzał w 10. Fakt, że nie można ich naciskać, nie ma co liczyć, że na cokolwiek spojrzą przez palce, nie cierpią niespodzianek i lepiej ich nie zaskakiwać gadką o dupie Maryni jak już wychylą się ze swojego kąta i wyjdą po kawę, ale jak się im da spokój, to robota jest wykonana na tip top

Myślę, że różnie się to będzie odbywać w zależności od kraju. * Np Japonia, jedna z najbardziej hardcorowych „kultur zapierdo*lu” rozważa przełomową prawną ingerencję w wolny rynek i stworzenie realnych (a nie na papierze) przywilejów pracowniczych, które by zachęciły ludzi do zakładania rodzin. Ale to dlatego, że ich przyrost naturalny jest już tak dramatycznie ujemny, że nie dało się tego ignorować. * USA jest też w trakcie zmian, bo American Dream się już wyśnił. Przede wszystkim wartość pieniądza spada, historie od pucybuta do milionera dotyczą tylko influencerów, a mit ciężkiej pracy jako drogi do dobrobytu się posypał. Kiedyś paliwo, domy itd były prawie za bezcen, więc pracując dużo, nawet na niższych stanowiskach, miałeś realną szansę być w klasie średniej. Teraz wielu Amerykanów pracuje na cały etat, a pomimo tego są bardzo biedni. Tradycyjnie nie mając ubezpieczenia, wakacji, macierzyńskiego, i zaczynają się buntować. Amerykanie są skłonni zapier**lać - ale to musi się opłacać, co obecnie często już tak nie wygląda. * Sa też kraje „rozwijające się” (3-ciego świata tzw. ). I wiesz, co jest ciekawe? Tam poziom stresu jest dużo niższy a poziom szczęścia dużo wyższy niż w krajach rozwiniętych (oczywiście nie mówię o miejscach, gdzie jest głód, wojna, czy wyzysk lokalnej ludności przez bogate firmy, chodzi mi o np część Azji, Ameryki Płd, niektóre kraje Afrykańskie czy wyspiarskie). Tam nie ma podziału na czas pracy i czas wolny. Ludzie mają jakiś biznesik, pralnię, straganie z jedzeniem, wyplatanie koszy czy naprawę butów. I tak spędzają całe dnie, do nocy. Często np mama gotuje na straganie, małe dzieci bawią się obok niej na ulicy, tato dowozi np warzywa jakimś rozpadającym się motorowerem, babcia siedzi w cieniu i coś obiera czy kroi. Dochód jest z dnia na dzień, nie ma oszczędności, ubezpieczenia, zero bezpieczeństwa, ale są więzi społeczne i niezbyt wysokie tempo, więc ludzie są szczęśliwi. * No i mamy Europę. Tu jest jasny podział na Skandynawię, Europę Środkową i Południową. Skandynawia wiadomo - kultura pracy jest top top. Ale i tak 27% osób w ciągu życia idzie na chorobowe ze stresu, więc… Skandynawowie patrzą obecnie na całkowite redefiniowanie „pracy” jako takiej. Skoro pomimo wszystkich przywilejów ludzie i tak masowo zgłaszają stres i depresję, to trzeba wymyślić inne sposoby. Europa Południowa pracuje dużo, kultura pracy jest okropna, korupcje, nepotyzm itd. Ale mają te swoje siesty, wszystko będzie gotowe, tylko że mañana (czyli „jutro”), a po pracy jest fiesta. I ludzie są dość szczęśliwi, bo mają przede wszystkim więzi społeczne, ale też dość niskie tempo przez tą „kulturę olewactwa”. Pracują niby dużo, za to mało efektywnie. A my, Europa Środkowa, to świetny przykład „kultury zapierdo*lu” sprzedawanej jako samorozwój. Polska, Francja, nawet Niemcy, to kraje gdzie gloryfikuje się sukces, pracę po godzinach, awanse nawet po trupach, korpo-mentalność. No i mamy nasze słynne pokolenia: boomerzy pracowali uczciwie, ale przeszli zmianę systemu i rozczarował ich kapitalizm, a teraz są już na emeryturze. Gen X to próba implementacji nowoczesności i rozwoju, work life balance, ale trochę zbyt idealistyczni, więc nie mieli siły przebicia. Milenialsi to pokłosie zapatrzenia w USA, korpo-kariery, kult ludzi „odpornych na stres” i „multitasking”. W praktyce - wielu milenialsów jest obecnie pacjentami psychiatrycznymi, ale wielu nadal nie rozumie, co poszło nie tak i myśli, że to ich wina. Potem przyszła Gen Z ze swoimi „wymaganiami”. Wg innych generacji - roszczeniowe, niewychowane i niekompetentne dzieciaki, w rzeczywistości młodzież, która napatrzyła się na harujących rodziców i nie chce tak żyć. Założenia mają dobre, niestety jest jeden problem - Gen Z są często mało zaradni. To dzieciaki wożone przez rodziców z jednych zajęć na drugie (bo rodzice wytresowani w wyścigu szczurów chcieli zapewnić dzieciom fory już w przedbiegach), przemielone przez przestarzały system szkolny z poprzedniej epoki, nie uczący kompetencji społecznych, analitycznych, życia po rewolucji internetowej. Polska jest bardzo podzielona. Wiele osób chce zmiany kultury pracy, ale te zmiany będą powolne i trudne. Milenialsi są nadal przesiąknięci kultem sukcesu, a gen Z czy wchodzące na rynek Alphy to pokolenie, któremu nie dano szansy wykształcić zdrowej pewności siebie, zaradności czy odporności psychicznej. To straszne, ile z tych dzieciaków było albo zaniedbywanych i wychowanych przez tablet, albo tresowanych do bycia robotem wielofunkcyjnym na nie wiadomo ilu zajęciach pozalekcyjnych. Obu grupom brakuje podstawowych kompetencji: współpracy, inicjatywy, zaradności, odporności, empatii.

Ja podobnie funkcjonowałam, zwykle łącząc cały etat z np dziennymi studiami i wychowaniem dwójki dzieci z niepełnosprawnością. Hardcore. Dopiero mój psychiatra mnie zastopował. Powiedział, ze wszystko do czasu. I fakt, czasem czuję się jak staruszka. Mój układ nerwowy jest totalnie zajechany, mam tylko nadzieję, że to nie jest trwały uszczerbek na zdrowiu. Widzę też pogorszenie funkcji kognitywnych. Moje IQ spadło z czasem ze 140+ na 120+, teraz nie mam odwagi się zbadać, bo mam nadzieję, że wróciłam do swojej normy ok 140, ale boję się że spadłam jeszcze niżej niż 120. Wszystko ma swoją cenę. Aha, dodam tylko, że w kwestii pracy musiałam pójść na kompromis. Z moimi kompetencjami i wykształceniem mogłabym szukać stanowisk na wyższych szczeblach kierowniczych i twardo negocjować pensję, ale to nie przejdzie. Dlatego zwykle szukam pracy trochę poniżej moich kompetencji, gdzie być może w dobrych okresach będę się nudzić, ale w złych okresach dam radę nadążyć. Poza tym najważniejsze kryterium to kultura i środowisko pracy, a nie pensja czy stanowisko. Toksyczne otoczenie, gierki i manipulacje to dla mnie prosta droga do renty. Więc wybieram miejsca, gdzie atmosfera jest super, nawet jeśli wiem, że mogłabym zarobić więcej, mieć lepszy tytuł itd.

Witaj Ja od dziecka miałam nerwicę lękową, najpierw bardziej pod postacią fobii, a potem przeszło to w bardzo wyczerpujący lęk wolnopłynący. Pierwszy epizod depresji miałam w wieku ok 19-20 lat, a potem jeszcze dwa. Bardzo to wszystko wpływało na moja egzystencję, ale było kilka przełomów: 1. Silny epizod hipochondrii na studiach licencjackich - czułam się tragicznie, straciłam znajomych, dwie prace, prawie zawaliłam studia i narzeczony o mało co ze mną nie zerwał. Wtedy stwierdziłam, że moje życie nie ma absolutnie żadnej wartości, jego jakość jest denna i nie mam co się bać chorób. Po co? Doszłam do stanu, kiedy myśl o śmiertelnej chorobie wydawała się wybawieniem od cierpień psychicznych i hipochondria zniknęła, przecież nie miała już się czym karmić. Zostały mi różne fobie, ale postanowiłam, że to ja panuję nad moim umysłem, a nie na odwrót. Że fobie mnie nie powstrzymają przed spełnianiem marzeń i planów. Więc wsiadałam np w samolot, cały lot odczuwając psychiczne tortury i objawy somatyczne, ale leciałam na wakacje. 2. Drugi bardzo ważny przełom to były narodziny dzieci. Wtedy lęk wolnopłynący wrócił z całą mocą i ciągle się o nie bałam. Albo o siebie, że one zostaną np sierotami i będą miały traumę. Ale zrozumiałam, że nie mogę tak żyć, że znów muszę przejąć kontrolę nad swoim umysłem i zadbać, żeby dzieci nie przejęły wzorców lękowych. Stosowałam normalne zdroworozsądkowe zasady bezpieczeństwa i np jak moja 6-latka miała jechać na wycieczkę z noclegiem z zerówką, to oczywiście ją puściłam, mówiłam jak będzie fajnie - a potem cały jej wyjazd byłam chora ze strachu. Ale nie mogłam tego okazać, bo w domu był jej młodszy brat, który nie powinien widzieć matki w takiej rozsypce. 3. Poprawna diagnoza. W wieku 37 lat dostałam diagnozę ciężkiego ADHD o typie mieszanym. Mam też autyzm, ale tego nie badałam dokładnie. Dostałam leki na ADHD i na wyciszenie układu nerwowego i nastąpiło coś, czego się nie spodziewałam - lęk zniknął! Całkowicie, trwale i już 4 lata bez nawrotu. Wcześniej były po prostu lepsze i gorsze okresy, w lepszych lęk pojawiał się np raz w tygodniu wieczorem z wyczerpania, przemęczenia. W gorszych lęk był ciągły i uporczywy. A teraz go nie ma. Długo wstęp, teraz przejdę do mojej sytuacji. Zawsze miałam lęki i problemy w kontaktach społecznych, chodziłam też ciągle z głową w chmurach, gubiłam rzeczy, zapominałam oddać zadania domowe itd. Ale w tamtych czasach podejście było krótkie „nie wiem, co jest z Tobą nie tak, ale lepiej się ogarnij”. To okrutne, ale zdałam sobie szybko sprawę, że jeśli chcę mieć jako tako normalne, satysfakcjonujące życie, to w zasadzie innego wyboru nie mam. Muszę się ogarnąć, dać radę, w końcu chodzi o moje życie, mój komfort, a możliwości pomocy są znikome. Więc dawałam radę. Dawałam radę jako studentka, pracownica, matka. Całe szczęście, że w końcu dostałam diagnozę, bo mam zajechany system nerwowy. Zmuszałam się i popychałam ponad wszelkie granice. Mój lekarz rodzinny i psychiatra uważają, że być może powinnam iść na rentę, ale ja się z tym nie zgadzam. Moim źródłem dopaminy przy ADHD od zawsze były wyzwania. Szkoła, kartkówka, studia, egzamin, kursy, projekty. Ludzie z ADHD w różny sposób podbijają sobie dopaminę, typowy jest hazard, sporty ekstremalne, narkomania, ale pracoholizm też jest wysoko na liście. Mój psychiatra uważa, że mam szczęście, bo z różnych metod regulacji dopaminy ta jest równie zła, ale ma niezaprzeczalną zaletę - stać Cię na leczenie i nie masz ekonomicznych trosk. Mam 40+ lat, utrzymuję się sama, ale z przerwami. Na studiach pomagali mi rodzice, ale miałam też pracę. Potem byłam przez jakiś czas na utrzymaniu męża, kiedy dzieci były całkiem małe. Potem moja droga zawodowa była przerywana okresami L4, ale zawsze staram się zabezpieczyć jakimś prywatnym ubezpieczeniem wypłaty na przykład. Teraz wróciłam do aktywności zawodowej po prawie 1,5 roku. Najpierw L4, potem szukanie pracy, w międzyczasie jakieś małe projekty na własny rachunek. Pracuję jako specjalista. Mam bardzo dobre wykształcenie, magistra, podyplomowki, kursy, znam biegle kilka języków. Szybko dotarło do mnie, że z moimi problemami, jeśli chcę przeżyć na rynku pracy, muszę mieć bardzo wysokie kwalifikacje i możliwość wyboru. Musi być tak, że to pracodawca zabiega o mnie i idzie mi na rękę, a nie na odwrót. Bo inaczej czeka mnie załamanie nerwowe, depresja, nerwica i w konsekwencji renta. Moja praca jest związana z IT i administrowaniem danych (ale nie jestem informatykiem ani programistą). Zarabiam bardzo dobrze i mogę pracować z domu. Mam dość ograniczony bezpośredni kontakt z ludźmi, a koledzy z działu są takimi samymi nerdami jak ja cześć ma też diagnozy. Mam dużą nadzieję, że uda mi się tą nową pracę utrzymać na minimum 2 lata, a idealnie choć 5 lat, więcej nie wymagam. Jeśli nie, jeśli znów skończy się to L4, to pewnie już będzie prosta droga do renty, a boję się, że siedzenie w domu i brak zajęć wpędzi mnie w depresję i nałogi. Brzmi super! Też pracowałam przy ulotkach w liceum, potem w sklepach odzieżowych w Galerii. Potem przerzuciłam się na szeroko pojętą administrację, trochę pracowałam z graphic design, a potem przerzuciłam się na wdrażanie systemów IT i administrowanie bazami danych. I przy tym na razie zostanę, potrzeb jest dużo, a praca dla mnie łatwa i przyjemna, bo zgodna z moimi możliwościami.

Dokładnie, i dlatego dobrze jest zadawać pytania i upewniać się. Wiadomo, że cierpliwość jest bardzo potrzebna, dobór leków może potrwać, jest okres adaptacji, początkowe skutki uboczne. Ale trzeba też być trochę krytycznym. Jeśli lekarz zapisuje lek pierwszego rzutu na ADHD, który nie tylko nie działa, ale wygląda na to, że działa odwrotnie, a zaraz potem lekarz chce przejść na lek off label, który jest trochę kontrowersyjny, to pojawia się wiele pytań i watpliwości: 1. Metylo. W jakiej dawce początkowej i przez ile czasu było brane? Jeśli dawkowanie było złe i nie przeczekało się okresu przyzwyczajania, to efekt mógł być odwrotny albo żaden. Ale jeśli było „książkowo” i pomimo tego efekt był odwrotny, to jest to pierwszy sygnał, że diagnoza może nie być poprawna. Nie jest to dowód, ale pierwszy cichutki dzwoneczek alarmowy, i oczywiście wcale nie musi się to potwierdzić. 2. Dalsze leczenie. Dlaczego po Metylo nie zaproponowano Concerty, a potem Elvanse, czyli klasycznej ścieżki? 3. Dlaczego jako off label nie został najpierw wybrany Bupropion? 4. Czy lekarz proponuje mi tak niestandardowe leczenie, bo sam ma wątpliwości co do diagnozy, czy może nie ma wystarczających kompetencji w tym temacie? Czy ufam temu lekarzowi? Moja droga do poprawnej diagnozy była długa i szczerze mówiąc nadal mam uczulenie na uspokajające zdania typu „no tak, terapia behawioralna po prostu nie każdemu z nerwicą pomaga”, albo „wiadomo, leki na depresję często nie działają, ale w końcu jakoś dobierzemy”. Latami mi wmawiano, że to zupełnie normalne, że leki i terapie nie działają, zamiast zakwestionować diagnozy i poszukać prawdziwej przyczyny. Na szczęście moja pierwsza Pani psychiatra, starsza Pani zaraz przed emeryturą, u której byłam jakoś w wieku 19-20 lat, powiedziała mi, że jej zdaniem moje problemy wynikają z jakiegoś wrodzonego zaburzenia w układzie nerwowym. Obstawiała gospodarkę kortyzolem, ale mówiła szczerze, że nie wie dokładnie co to jest. Po prostu po pogłębionym wywiadzie doszła do wniosku, że obraz objawów pasuje do niektórych jej innych pacjentów, których leczyła latami na nawracające lęki i depresję. Następna moja lekarka to już była młoda kobieta, która próbowała mi wmówić, że wiele lat terapii jest dla mnie najlepszym rozwiązaniem. Kolejne mówiły to samo, „w zasadzie nieważne co Ci dolega, bo na wszystko pomaga terapia, teraz odchodzi się od leczenia farmakologicznego”. Taki był wtedy „nurt”, który na wiele lat zraził mnie do jakiegokolwiek kontaktu z psychiatrią. Potem w końcu pojawiło się pojęcie ADHD u dorosłych, ale jak z każdym nowszym trendem, chyba trochę się go nadużywa. Tak samo, jak te 20 lat temu wszyscy młodzi psychiatrzy w dużych miastach wciskali mi terapię kognitywno-behawioralną jako lek na wszelkie zło, tak samo teraz jest tendencja do dopatrywania się neuroróżnorodności. Akurat dla mnie to dobrze, bo mam „klasyczny” obraz ADHD, z bardzo typowymi objawami i przebiegiem i świetną reakcją na leczenie, ale dla innych może to być błędna diagnoza. Tak jak wielu ludziom pomogło odejście od tuszowania problemu lekami i przejście przez porządną terapię, ale akurat dla mnie nie była to optymalna opcja leczenia.