Różne przyczyny i objawy wymagają różnych sposobów na skuteczne leczenie.
Jedynie u ok 1/3 pacjentów monoterapia lekami jest odpowiednio skuteczna. W pozostałych przypadkach leki pierwszego rzutu są tylko częściowo skuteczne lub praktycznie nie wykazują poprawy. Spośród drugiej grupy pacjentów objawy depresyjne zwykle nawracają w ciągu kilku lat, nierzadko z większym natężeniem. Na dzień dzisiejszy w przypadku braku odpowiedniej skuteczności SSRI lub SNRI stosuje się terapię łączoną (np. łączenie leków różnej klasy i odpowiednio dobrana terapia poznawczo-behawioralna).
Przy łączeniu leków często skuteczne są znacznie mniejsze dawki niż w monoterapii.
http://www.psychweekly.com/aspx/article/ArticleDetail.aspx?articleid=53
http://www.cnsspectrums.com/aspx/articledetail.aspx?articleid=2541
Poniżej są informacje o wybranych lekach stosowanych w przypadku nieskuteczności terapii w zastępstwie lub jako dodatek do SSRI/SNRI. Charakteryzują się mniejszymi skutkami ubocznymi, przy podobnej lub większej efektywności.
Bupropion ( szybkie działanie, aktywizujące, stosunkowo nieznaczne efekty uboczne m. in. nie wpływa niekorzystnie na wagę ani funkcje seksualne, pomaga także w rzuceniu palenia)
Tianeptina(znikome efekty uboczne, właściwości antylękowe )
http://informahealthcare.com/doi/abs/10.3109/13651501.2013.798418
Agomelatyna ( niewielkie efekty uboczne, poprawa jakości snu)
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23532747
Mirtazapina ( stosunkowo szybkie działanie, antylękowe, zaburzenia snu(działa nasennie) , zaburzenia łaknienia (zwiększa apetyt))
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19345072/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11822997
MAOI
Tradycyjne, tzw. nieodwracalne inhibitory MAO-A mimo wyższej skuteczności są obecnie rzadko stosowane ze względu na niebezpieczne skutki uboczne (zespołu serotoninowy)
Inhibitory MAO-B (nieodwracalne) : rasagalina i selegilina (w postaci plastrów - Emsam)
Mniejsze skutki uboczne, gdyż zasadniczo podwyższają poziom dopaminy jednak przy dużych dawkach (>10mg) również istnieje ryzyko zespołu serotoninowego
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17017821
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17110814
Moklobemid: należący do odwracalnych inhibitorów MAO-A, mniej skutków ubocznych i stosunkowo bezpieczny, jednak mniej skuteczny niż tradycyjne MAOI
Augmentacja (leki często stosowane jako dodatek do antydepresantów)
Stabilizatory nastroju (częściej stosowane w depresji dwubiegunowej)
Lit (np. węglan litu), Gabapentyna, Lamotrygina
Hormony
T3 (trójjodotyronina), testosteron ( w przypadku niskiego poziomu u mężczyzn)
http://ajp.psychiatryonline.org/article.aspx?articleid=96991
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1449873/
Nietypowe neuroleptyki ( w niskich dawkach)
Olanzapina, Arypiprazol , quetiapine, Rolipram
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD008121.pub2/abstract
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19192475/
Stymulanty
Atomoksetyna
Reboksetyna
Bupropion
Modafinyl
Methylphenidate (Ritalin)
Adderall
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2904493/
Buspiron + melatonina
http://www.metabolicalchemy.com/melatonin-and-buspar-breakthrough-novel-anti-depressant/
SAM-e (s-adenosylmethionine)
Stosunkowo szybkie działanie, znikome skutki uboczne, ochrona wątroby, zalecane wzbogacenie wit z grupy B, kwas foliowy )
http://ajp.psychiatryonline.org/article.aspx?articleID=102383
http://ajp.psychiatryonline.org/article.aspx?articleid=102409
http://clinicaltrials.gov/ct2/show/results/NCT00101452?sect=X4601#othr
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19909689
http://en.wikipedia.org/wiki/Management_of_depression#Augmentation
Psychoterapia
CBT, mindfulness (MBCT), Interpersonal therapy
http://www.uptodate.com/contents/unipolar-depression-in-adults-treatment-of-resistant-depression
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21383263/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23219570/
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22095701/
Zmniejszona neuroplastyczności, utrata istoty szarej a stres
Plastyczność mózgu to zdolność do adaptacji, neurogenezy, degeneracji i modyfikacji połączeń synaptycznych pod wpływem bodźców. Adaptacja mózgu jest kompromisem między koniecznością utrzymania starych struktur i ich przebudowy.
Długotrwała, nieleczona depresja i stres prowadzi do zmniejszenia objętości hipokampa, osłabioną regenerację neuronów w hipokampie i korze przedczołowej (PFC) oraz inne patologiczne zmiany (np. w ciele migdałowatym). Są to regiony mózgu które odpowiadają za uczenie się, pamięć, funkcje poznawcze oraz kontrolę nastroju i odpowiedź na stres. Pacjenci z depresją nie uczą się tak dobrze jak zdrowi, a co za tym idzie, gorzej wypadają w testach przypominania.
Czynniki neurotroficzne (np. BDNF) mają kluczowe znaczenie dla różnicowania, przeżywania oraz rozwoju neuronów i połączeń pomiędzy nimi.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3834236/
http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=456
http://www.if-pan.krakow.pl/ifpan_ww/tl_files/instytut/info/streszcz14.pdf
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22272355
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3259683/
Środki i sposoby zwiększające neurogenezę lub neuroplastyczność:
- Tradycyjne antydepresanty
- NSI-189 (odbudowa hipokampa)
- 7,8-dihydroxyflavone
- Cerebrolysin (synaptogeneza)
- Sarkozyna
http://www.medscape.com/viewarticle/815027
http://depressiontribunegrel.wordpress.com/2013/08/12/novel-pharmacologic-targets-for-the-treatment-of-negative-symptoms-in-schizophrenia/
http://www.nature.com/nrd/journal/v12/n11/box/nrd3893_BX3.html
- Busprion+melatonina (antylękowe, zwiększa BDNF)
http://mindsparke.com/brain-fitness-training/tag/neurogenesis/
- D-cycloserine - wspomaga terapię ekspozycji („oduczanie lęku”), i poznawczo-behawioralną
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23174090
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23792778
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23523746
- Ćwiczenia fizyczne
- Wysiłek intelektualny, nauka
- Bogate otoczenie/środowisko
- Obniżenie stresu, higiena snu
Modulatory receptorów NMDA
GLYX-13, NRX-1074, k etamina : silne działanie antydepresyjne trwające ok. tydzień po pojedynczym podaniu
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23303054
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22840761
TMS/rTMS, tDCS
http://journal.frontiersin.org/Journal/10.3389/fnhum.2013.00433/full
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23389323
http://blog.neuroelectrics.com/blog/bid/327071/Recent-Highlights-in-tDCS-Clinical-Research-Depression
http://www.medscape.com/viewarticle/769494
Suplementy/leki OTC
CILTEP (Forskolina + karczoch zwyczajny + DLPA (DL Phenylalanine) )
http://www.purenootropics.net/ciltep-research-and-experiences
Leki nootropowe/racetamy
aniracetam, oxitacetam, noopept, phenylpiracetam, coluracetam, LY-404,187, LY-503,430
Terapia światłem
Fototerapia polega na regularnym poddawaniu się działaniu światła lampy o widmie zbliżonym do światła słonecznego.
inne potencjalnie pomocne suplementy:
http://www.med.nyu.edu/content?ChunkIID=21566
- dziurawiec
- omega-3 (DHA, EPA)
- Kwas lewomefoliowy(methylfolate), kwas foliowy
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10967371
- minerały: ZMA (magnez, cynk), witaminy z grupy B oraz D3(okres jeśienno-zimowy), Inozytol
- kreatyna
- zwiększające acetylcholinę : Huperzine-A, Glantamina, cytocholina, Meclofenoxate, Alpha-GPC, ALCAR (acetyl-l-carnitine)
Inne sposoby(najcięższe przypadki):
- Vagus nerve stimulation (VNS)
http://en.wikipedia.org/wiki/Vagus_nerve_stimulation
- ECT
- Deep brain stimulation
http://www.ft.com/cms/s/2/3cfb9658-1665-11e3-a57d-00144feabdc0.html